Her ser du fire tekstar der eg har lagt inn emojiar, for Ä sjÄ korleis dei fungerer. Tekst 1 er frÄ ei tenkt lÊrebok i matematikk, Tekst 2 er ein tenkt dÞdsannonse frÄ Andebyposten, Tekst 3 er frÄ skodespelet Peer Gynt av Henrik Ibsen og Tekst 4 er ei SMS-utveksling.
Tekst 1
Emojiar er ikkje like vellukka i alle tekstar. I matematikk-lĂŠreboka fungerer dei ikkje i det heile. Vi vil ikkje uttrykkje kjensler i knusktĂžrre matematiske formlar. Det finst rettnok elevar som teiknar figurar inn i keisame lĂŠrebĂžker, men det er ei anna sak.
Kva med emojiar i ein dĂždsannonse? Dette er kjensleladde saker, sĂ„ ein skulle tru at emojiane var perfekte her â men den uhĂžgtidlege og kvardagslege karakteren deira bryt med stilen. Dette kan endre seg!
Tekst 2
Tekst 3
Men kva er problemet med emojiar i Peer Gynt? Eg kan ikkje fĂžrestille meg at sjĂžlvaste Henrik Ibsen ville ha funne pĂ„ noko slikt, men det er ĂČg andre grunnar til at emojiar ikkje passar inn. Mellom anna hĂžyrer emojiar heime i skriftsprĂ„ket, mens teksten i eit skodespel er meint Ă„ gje att talesprĂ„k. Emojiane gjev eit inntrykk av at Peer Gynt og mora sender kvarandre SMS-ar!
SĂ„ kjem vi til SMS-utvekslinga mellom kona mi og meg (tekst 4). Her er emojiane i sitt rette element! đ Av skriftleg kommunikasjon er SMS-ar det nĂŠraste vi kjem ein lett og enkel munnleg samtale. Med emojiane fĂ„r vi mykje av dette fram i skrift.
TalesprÄk og munnleg dialog er ikkje berre ein liten del av sprÄket, men sjÞlve kjernen i sprÄket!
Ein kjend britisk forskar pĂ„peika at mens sjimpansane brukar ein stor del av dagen pĂ„ Ă„ plukke lus av kvarandre, driv vi menneske i staden og skravlar med kvarandre. Hos steinaldermennesket erstatta skravlinga luseplukkinga! đ Annan sprĂ„kbruk veks ut or skravlet. Som smĂ„born lĂŠrer vi fyrst Ă„ skravle, og mykje seinare lĂŠrer vi Ă„ bruke sprĂ„ket til andre formĂ„l.
Med ansiktet kan vi vise om vi er blide eller sure i munnleg skravl. Med emojiane kan vise det same i skriftleg skravl. Her har emojiane fÄtt eit fint utgangspunkt for Ä erobre andre skriftlege sjangrar!
OppgÄver og refleksjonsspÞrsmÄl:
- Kan du tenkje deg andre sjangrar enn dei som er nemnde her, der emojiar kunne passe inn?
- Trur du det ville vere mogeleg Ä leggje emojiar pÄ ein meiningsfull mÄte inn i «grukket» Hvad folk mÄ tro av den danske poeten Piet Hein? (Du ser i Tekst 4 kva eit «gruk» er.)
- Tenk gjennom pÄstanden om at daglegtalen, den munnlege dialogen, skravlet, er den sprÄkbruken som all annan sprÄkbruk stÄr pÄ skuldrene til. ForstÄr du kva det inneber, og er du einig?
Rolf Theil er professor emeritus (pensjonert professor) i allmenn og afrikansk sprÄkvitskap ved Universitetet i Oslo. I studietida pÄ 1960- og 1970-talet tok han eksamen i kinesisk, samisk og allmenn sprÄkvitskap. Seinare har han mest forska pÄ afrikanske sprÄk, men ogsÄ mellom anna pÄ amerikanske urfolksprÄk (indianarsprÄk) og romani, sprÄket til romanifolket (taterane).
SprÄkspalten 